Kroniek van een olifant
Een bloemlezing van publicaties met 'Den Olifant' in de hoofdrol.
L'Haire's foto van zijn creatie verschijnt op de voorpagina van Vooruit op 11 juli 1949. Na een lange voorgeschiedenis werd het 'Koloniaal Monument' de dag voordien eindelijk ingehuldigd. De plaatselijke krant De Vaandrig publiceert op 16 juli de foto samen met een uitgebreid verslag van de feestelijkheden.
We lezen:
'De Kunstenaar: Theofiel L'Haire, de geraardsbergse artist, ontwerper en uitvoerder, die reeds van toen hij er aan werkte alle lof mocht horen en nu onder de feesten de hartelijkste gelukwensen in ontvangst nemen van de officiëlen en bijzonder van gans het volk.'
Na de inhuldiging op 10 juli 1949 (zie ook biografie) wordt het standbeeld al snel omarmd door de Geraardsbergenaars. De wandelaars, op weg naar de Oudenberg of naar ‘den Boulevard’, lieten zich graag portretteren bij het beeld. Het duurde dan ook niet lang of het ‘Koloniaal Monument’ verscheen als zichtkaart bij de plaatselijke handelaars.
De volgende decennia verliest het monument aan belangstelling maar blijft het een vaste stek voor spelende kinderen uit de buurt en lokale jeugdbewegingen.
Dat het de kaalslag van de jaren zestig en zeventig overleefd heeft, dankt het wellicht aan de degelijkheid van zijn constructie. Het is weinig waarschijnlijk dat het toenmalige stadsbestuur middelen zou vrijgemaakt hebben indien het beeld in verval zou gekomen zijn. Denk maar aan de kiosk op de Markt, een ontwerp van architect Benjamin de Lestré, die wegens te hoge herstellingskosten plaats moest maken voor meer parking.
Den Olifant, intussen heeft men het lang niet meer over 'het koloniaal gedenkteken' maar over 'den olifant', haalt pas opnieuw de krant in 1989. Op zijn veertigste verjaardag brengt Het Laatste Nieuws onder de titel Een Jubilerende Olifant het beeld en zijn geschiedenis terug onder de aandacht.
Het Cultureel Centrum De Abdij organiseert in 2002 de kunstwedstrijd ‘Monumentaal’ waarbij de leerlingen van de lokale scholen de monumenten van de stad mogen herinterpreteren. Naast het stadhuis, Manneken-Pis en de Marbol kiezen ze ook voor Den Olifant. Een tentoongesteld exemplaar wordt door vandalen vernield, wat in kranten titels oplevert als : ‘Vandalen vernielen standbeeld’, ‘Geraardsbergen Monumentaal ziet olifant in rook opgaan’ of nog ‘Over verbrande olifanten’.
Op initiatief van de Militair-geschiedkundige Kring van Geraardsbergen De Bevrijding wordt in 2006 een nieuwe gedenkplaat aangebracht met daarop de naam van een Geraardsbergse soldaat, ingedeeld bij de ‘Moederlandse Strijdkrachten in Kongo’ en verongelukt in 1960 in Ruanda-Urundi.
De olifant mag mee op de affiche en op het tijdschrift.
In 2008 verschijnt de olifant op de cover van het boek De Witte Congo, een publicatie van de geschiedkundige kring Gerardimontium. Hierin wordt uitgebreid de ontstaansgeschiedenis van het gedenkteken beschreven.
Marc Van Trimpont laat op 30 juni 2010 in Het Nieuwsblad optekenen hoe nauw het standbeeld hem aan het hart ligt. Zijn oudoom pater Jules Van Trimpont staat als eerste op de gedenkplaat vermeld.
Op 8 oktober 2016 kopt Het Nieuwsblad: 'Burger eist duiding bij koloniale olifant’. Volgens die ene burger, die er ook de regionale zender TV-Oost bijhaalt, verwijst het olifantsbeeld naar een bloedig koloniaal verleden en vraagt hij het stadsbestuur om een infobord met duiding te plaatsen en excuses aan te bieden.
Wellicht geïnspireerd door de vorige eenmansactie, organiseert cultuurwetenschapper Arne De Winde een her-denking aan het monument en aansluitend een debat op 7 januari 2017. Om dit aan te kondigen wordt TV-Oost opnieuw opgetrommeld en titelt de krant De Standaard op vrijdag 6 januari 2017 ‘Den Olifant verdeelt Geraardsbergen’.
In de editie van zaterdag 7 januari 2017 ergert historicus Marc Reynebeau zich aan de weigering van het stadsbestuur aan het geplande debat deel te nemen, terwijl het volgens hem een 'respectabel alternatief is voor een botte verwijdering van het beeld'. Hij besluit met de woorden: 'zwijgen is instemmen'.
Door een tekort aan belangstelling en de afwezigheid van de pers herhaalt Het Nieuwsblad op 9 januari 2017 in haar regionale editie de standpunten van De Winde en schepen Kristin Vangeyte.
In twee opeenvolgende nummers van de online publicatie Collateral-Journal nodigt dezelfde initiatiefnemer historici, wetenschappers en kunstenaars uit om een hedendaagse interpretatie van het beeld te geven.
Den Olifant van L’Haire bewijst dus ook nog vandaag zijn nut als monument. Een publiek beeld dat, ongeacht de overtuiging, uitnodigt tot herdenken, debatteren, creëren, spelen,…
Dit al decennia lang, zonder 'handleiding'.
Bescherm het en vrijwaar het van iconoclasten, zodat ook de komende generaties, met wellicht weer nieuwe morele visies en historische inzichten, er nog terecht kunnen.
Of koester het gewoon als eerbetoon aan zijn maker: Théophile L’Haire.
Geraardsbergen, 2017